Behoedzame consument

Deze week is het een jaar geleden dat de implosie van het wereldwijde financiële systeem zich in snelvaart voltrok. De schade van de financiële en economische crisis die daarop volgde, wordt intussen becijferd op ruim 10.500 dollar of 1.500 dollar per wereldburger. Dé vraag van het moment voor topeconomen, professoren economie, bankiers en financiële analisten is de volgende: hoe lang zal de economische crisis waarin we ons bevinden, nog duren?

Als we de aandelenkoersen van afgelopen week mogen geloven, is er beterschap op komst. De crisis in de financiële sector lijkt - voorlopig voor even - bezworen nu de eerste banken opnieuw met winst uitpakken en de overheden praten over schuldvorderingen. Intussen zijn wereldwijd wel de overheidstekorten als gevolg van de crisis spectaculair gestegen en dringen zich – ook in ons land – vaak ingrijpende saneringsmaatregelen aan. Opmerkelijk : er leeft een brede maatschappelijke consensus, zelfs in werkgeversmiddens, om de financiële sector een substantiële bijdrage te laten leveren in het dichten van de tekorten. En de wereldleiders staan aan de vooravond van de G20 top dichtbij een radicale aanpak van het bonussensysteem voor financiële trading. Maar de financiële crisis heeft ook aanleiding gegeven tot een economische recessie. Het impact daarvan op de werkgelegenheid zal zich pas echt vanaf dit najaar doen gevoelen. Ook bij ons. En uit de VS kwamen vorige week al signalen dat een prille herneming van de economie in eerste instantie zeker geen aanleiding zal geven tot groei van de werkgelegenheid. A jobless recovery, klinkt het.

Het blijft voorlopig dus gissen naar de duur van de crisis. Ook economisten beseffen intussen dat hun wetenschap schromelijk is tekort geschoten in het voorspellen en correct inschatten van de huidige crisis. Het enige wat we zeker weten, is dat we het ook niet meer weten, lijkt bij velen wel het devies. Volgens sommigen ligt het antwoord op het verloop van de crisis zelfs in de kleerkast van de gemiddelde man en wel in zijn onderbroekenlade. De verkoop van mannenondergoed is een goede barometer voor de economie. In tijden van economische weerslag wordt de aankoop van ondergoed door mannen dus uitgesteld, naarmate het economisch beter gaat, trekt de verkoop terug aan.
Voor 2009 wordt een daling van 2.3 procent verwacht, maar in 2010 zou er slechts een halve procent verlies zijn (De Standaard, 02/09/2009). En zoals bij andere economische indicatoren wordt een vertraging van de daling gezien als een eerste stap in de goede richting, zijnde de economische heropleving. Uitbodemen, klinkt dat sinds kort wat eufemistisch.

Intussen is wel duidelijk dat de crisis een fundamentele bijsturing in het consumptiegedrag in brede lagen van de bevolking in de westerse wereld met zich meebrengt. Uit een onderzoek van think.BBDO naar het aankoopgedrag van consumenten, bleek geruime tijd geleden al dat consumenten meer stilstonden bij wat ze kochten om zo de controle over hun consumptiepatroon en portemonnee te vergroten. Plannen, verantwoorden en uitstellen waren de drijfveren voor het controleren van de aankopen. Toch wensen we niet enkel te snoeien. Familie, kwaliteit, gewoontes en een goed gevoel waren de belangrijkste motivatoren om te blijven consumeren. Gecontroleerde en selectieve consumptie dus. Een zeer genuanceerd beeld ook dat zich inmiddels effectief vertaalt in groei voor de warenhuizen Delhaize en Colruyt, die als geen ander deze mature consument aanvoelen, met een mix van goedkope huismerken en duurdere kwaliteitsmerken.

Mijn inziens zal de consument dit verantwoord en selectief consumptiegedrag in de toekomst blijven handhaven. Een crisis kruipt niet in de figuurlijke koude kleren. Zeker als de stijging van de werkloosheid nog voor de deur staat. De Grote Depressie van de jaren dertig van de vorige eeuw tekende voor altijd een hele generatie als zuinig en spaarzaam. Vraag het maar aan 80-plussers. De huidige crisis is niet vergelijkbaar met deze donkere bladzijde uit de wereldgeschiedenis. Noch naar maatschappelijke impact of naar duur. Maar ook ditmaal zullen schijnbaar tijdelijke crisiseffecten op termijn een meer structureel karakter gaan vertonen. Minder impulsaankopen wellicht, minder aankopen op krediet (zeker in de Verenigde Staten) ook, en wat we kopen zal echte waarde moeten hebben, zal een belevenis moeten zijn en zal ook maatschappelijk verantwoord moeten zijn. Er heeft sinds lang nooit zoveel geld op spaarrekeningen van consumenten geparkeerd gestaan. Maar nu al wordt duidelijk dat de consument straks zelf de financiële regie zal willen voeren. Dan zal de crisis toch een positieve zijde hebben gehad.